Rola Kościoła i inicjatyw lokalnych w gromadzeniu narodowego dziedzictwa węgla kamiennego
Zespół: dr hab. Marta Tomczok, prof. UŚ (kierownik); dr hab. Lucyna Sadzikowska, prof. UŚ; dr hab. Paweł Tomczok, prof. UŚ; dr Beata Piecha-van Schagen.
Wykonawcy pomocniczy: dr hab. Robert Krzysztofik, prof. UŚ; dr Weronika Dragan; ks. prof. dr hab. Jerzy Myszor.
Projekt „Rola Kościoła i inicjatyw lokalnych w gromadzeniu narodowego dziedzictwa węgla kamiennego” opiera się na przekonaniu, że jedynie włączenie do badań źródeł związanych z działalnością Kościoła katolickiego, grup parafialnych oraz społeczności lokalnych może w istotny sposób przekształcić postkomunistyczny wizerunek polskiej kultury węgla kamiennego. Dziedzictwo narodowe, rozumiane za Janem Pawłem II jako dziedzictwo kultury duchowej i materialnej o podłożu chrześcijańsko-personalistycznym, ma cechy uniwersalne i niezależne od zróżnicowań regionalnych. Pozwala to zaliczać do dziedzictwa narodowego zarówno sztukę sakralną, jak i zdeponowane w kościołach obiekty działalności górniczej, powierzane kapłanom przez środowiska górnicze począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy to w wyniku likwidacji kilkunastu polskich kopalń węgla kamiennego kultura górnicza zaczęła tracić zarówno swoją integralność, jak i określone miejsca, w jakich była rozwijana.
The project ‘The Role of the Church and Local Initiatives in the Gathering of National Coal Heritage’ is based on the conviction that only the inclusion of sources related to the activities of the Catholic Church, parish groups and local communities in the research can significantly transform the post-communist image of Polish coal culture. National heritage, understood after John Paul II as the heritage of spiritual and material culture with a Christian-personal background, has universal features and is independent of regional differences. This makes it possible to include in the national heritage both sacred art and objects of mining activity deposited in churches, entrusted to priests by the mining communities from the 1990s, when, as a result of the liquidation of several Polish coal mines, mining culture began to lose both its integrity and the specific places in which it was developed.
Założenia:
całościowe opracowanie narodowego dziedzictwa węgla kamiennego z włączeniem w jego zakres zachowywanych dotąd w badaniach podziałów na kultury regionalne; przygotowanie nowoczesnej metody badania tego dziedzictwa, będącej wypadkową podejmowanych już Polsce studiów nad kulturą górniczą i niepodejmowanych dotąd w kraju, ale prowadzonych na szeroką skalę w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych studiów nad coal culture czy heritage coal culture; przeanalizowanie dziedzictwa węgla kamiennego po 1989 roku, kiedy w wyniku restrukturyzacji górnictwa w Polsce doszło do zamknięcia w krótkim czasie największej liczby zakładów przemysłowych, a także niektórych centrów przemysłowych (jak Dolnośląskie Zagłębie Węglowe czy Zagłębie Dąbrowskie); wysunięcie na pierwszy plan analiz pamięci społecznej i prospołecznego charakteru działań objętych projektem dzięki odtworzeniu historii mówionej tej części polskiego społeczeństwa, która po 1989 roku oddolnie, w sposób niczym nieprzymuszony, z pełnym oddaniem i poświęceniem zaczęła gromadzić pamiątki po likwidowanych kopalniach i przyczyniać się do kontynuowania duchowych oraz świeckich zwyczajów górniczych, integrując przy tym senioralne środowiska górnicze z otoczeniem.
Planowane rezultaty:
baza-archiwum zawierająca lokalizacje i opisy stowarzyszeń i inicjatyw lokalnych związanych z upamiętnianiem węgla kamiennego, wystawa mobilna prezentowana we wszystkich aktywnych i zamkniętych zagłębiach węgla kamiennego w Polsce, monografia w języku angielskim zbierająca wyniki projektu,
facebook, strona internetowa, newsletter, materiały edukacyjne.
Uniwersytet Śląski: Projekt badawczy w programie: Nauka dla Społeczeństwa II Nr rejestracyjny: NdS-II/SP/0082/2024/01