Biskup Józef Gawlina w Związku Sowieckim, (źródła), Jerzy Myszor ed., Katowice 2015, ss. 400.
Józef Gawlina był pierwszym biskupem katolickim, który oficjalnie wjechał do Związku Sowieckiego. Z chwilą, gdy zaczęto organizować Armię Polską, biskup Gawlina uznał za swój obowiązek utworzenie duszpasterstwa powstającego tam Wojska Polskiego. Pertraktacje w tej sprawie nie były łatwe - zarówno ze stroną sowiecką, jak i z polskim środowiskiem emigracyjnym. Uważano bowiem, że może to dodatkowo utrudnić relacje z rządem sowieckim. Postawiono więc warunek zacieśnienia wizytacji biskupiej do oddziałów wojska i nie kontaktowania się z ludnością cywilną. Biskup nie zwracał jednak uwagi na te zastrzeżenia, także z tego powodu, że gdzie organizowały się oddziały wojskowe, tam gromadziła się również deportowana ludność polska. Kilkumiesięczny pobyt Biskupa Polowego wśród wygnańców polskich w ZSRR stał się wielkim wydarzeniem zarówno na płaszczyźnie kościelnej, jak i politycznej. Ks. prof. Jerzy Myszor w oparciu o liczne dokumenty przedstawił przebieg wizyty Biskupa Polowego z misją duszpasterską w Związku Sowieckim i jej owoce. Dzięki temu historiografia polska II wojny światowej otrzymała cenny przyczynek naukowy do poznania losów polskich wygnańców - żołnierzy i ludności cywilnej rozproszonej na bezkresnych obszarach Związku Sowieckiego. (Wstęp, Arcybiskup Szczepan Wesoły)
Bishop Józef Gawlina in the Soviet Union, (sources), Jerzy Myszor ed., Katowice 2015, pp. 400.
Jozef Gawlina was the first Catholic bishop to officially enter the Soviet Union. As the Polish Army began to be organised, Bishop Gawlina considered it his duty to establish a pastoral ministry for the Polish Army being formed there. Negotiations on this matter were not easy - both with the Soviet side and with the Polish émigré community. It was thought that this might further hamper relations with the Soviet government.
Thus, the condition was put forward that the bishop's visitation should be restricted to army units and that there should be no contact with the civilian population. However, the Bishop paid no heed to these reservations, not least because where the army units were organised, the deported Polish population also gathered there. The several-month stay of the Field Bishop among the Polish exiles in the USSR became a great event both on the ecclesiastical and political level. Rev. Prof. Jerzy Myszor, based on numerous documents, presented the course of the Field Bishop's visit with a pastoral mission in the Soviet Union and its fruits. Thanks to this, Polish historiography of the Second World War received a valuable scientific contribution to the knowledge of the fate of Polish exiles - soldiers and civilians scattered in the boundless areas of the Soviet Union. (Introduction, Archbishop Szczepan Wesoły)