Stanisław Kluz (1914–2011), jezuita, ksiądz administracji apostolskiej we Wrocławiu, kapelan Narodowej Organizacji Wojskowej
Urodził się 3 listopada w Ivanie k/Ołomuńca, syn Franciszka i Zofii z domu Lecznar. 4 XI 1929 r. wstąpił do zakonu jezuitów w Starej Wsi. W latach 1935–1938 studiował filozofię w Krakowie, w latach 1938–1939 literaturę niemiecką na UJ, w latach 1940–1941 teologię w Starej Wsi i w latach 1941–1944 w Nowym Sączu. Tamże otrzymał święcenia kapłańskie 9 XI 1941 r. Był kuratorem majątku w Ostrowie i katechetą gimnazjum w Bochni w latach 1944–1945, a w latach 1945–1946 wikariuszem w Bytomiu. 8 VII 1946 r. otrzymał dymisję z zakonu. Jako ksiądz diecezjalny był prefektem II Liceum we Wrocławiu i w Świdnicy. Następnie katecheta szkół średnich i duszpasterz akademicki. Kapelan Narodowej Organizacji Wojskowej w Bochni podczas okupacji i po wojnie, kontaktował się z oddziałem dywersyjnym NOW–AK „Szczerbiec”, zaś dowódca oddziału, „Grom”, chciał przekazać mu swe obowiązki.
Od 1946 r. ukrywał się przeszło dwa lata, miał nawiązać kontakt z „ludźmi [Adama] Doboszyńskiego”. W roku 1949 (?) uwięziony. Z więzienia wystosować miał oświadczenie propagandowe, w formie listu-wyznania przed władzami MBP. W piśmie odcinał się od audycji Radia Wolna Europa, które na kilka miesięcy przed jego aresztowaniem miało podać, że duchowny jest „przyjacielem młodzieży”. W swym liście nawiązał do „ujawnienia się” V Komendy WiN-u w grudniu 1952 i jako duszpasterz wystosować miał apel do młodzieży akademickiej, by nie słuchała „wrogiej propagandy” oraz nie służyła „agentom tzw. demokracji zachodnich”. Zwolniony z więzienia (?). W lutym 1952 r. (?) kontaktował się z Henrykiem Kempą „Malikiem”, „Mścicielem”, który był we Wrocławiu dowódcą Organizacji Walki Zbrojnej WP, zinfiltrowanej przez „agenta X” z MBP (Kempa skazany został na śmierć 13 III 1953 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu, ułaskawiony na 15 lat więzienia, zwolniony 23 V 1957 r., sprawy sądowe o sygnaturach Sr 754/50, Sr 82/53). Duchowny ukrywał się, następnie „ujawnił” w siedzibie Stowarzysze nia PAX w Warszawie, po śmierci Stalina (?). Związany był z ośrodkiem dla ociemniałych franciszkanek służebnic krzyża w podwarszawskich Laskach, publikował w krakowskim „Tygodniku Powszechnym” (Niekoniecznie z ambony, Znak, Kraków 1963). Przebywał na emigracji w Szwajcarii, od 1964 r. w Austrii. W latach 1964–1973 Wydział II Departamentu IV MSW prowadził przeciwko niemu tzw. sprawę operacyjną, m.in. usiłowano go zwerbować na konfidenta za cenę przedłużenia prawa pobytu za granicą. Był znanym duszpasterzem akademickim i polonijnym w Wiedniu, pisarzem i poetą religijnym, wydał m.in. Historię Kościoła katolickiego (1948), Litania o Laskach („Tygodnik Powszechny” 1976, nr 39), Die Musik nicht ganz zerbrochen: Poesien und Betrachtungen (2009). Zmarł 29 września. Posiadał imiennika, także syna Franciszka, księdza diecezji przemyskiej, współpracownika WiN-u i autora jego pierwszej monografii, z którym często go mylono z racji podobnych biografii (Kluz Stanisław (1917–1982), (w:) Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL, t. 2, red. J. Myszor i in., Warszawa 2003, s. 122–127, w bibliografii także akta jezuity).
Bibliografia
Archiwum Zakładu Teologii Patrystycznej i Historii Kościoła, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: Zbiory specjalne, sygn. ZS 52 (kopie niektórych akt z Archiwum IPN w Warszawie). Archiwum IPN w Warszawie: sygn. IPN BU 01208/191, t. 2, k. 111–130 (mikrofilm), akta sprawy Henryka Kempy, list ks. Stanisława Kluza do MBP, mps, odpis; sygn. IPN BU 01178/591 (mikrofilm MSW F–1263/2), sprawa operacyjnego rozpracowania „Kobra” (ośrodek dla ociemniałych w Laskach k/Warszawy i jego goście); sygn. IPN BU 0179/230, Charakterystyka Nr 233, nazwa organizacji: Organizacja Walki Zbrojnej Wojska Polskiego; sygn. IPN BU 0185/200, Opracowanie Nr 199, nazwa organizacji: Wolność i Niepodległość. Oddziałowe Archiwum IPN w Poznaniu: sygn. IPN Po 076/984, Henryk Kempa, imię ojca: Antoni, data urodzenia: 05-07- 1925 r., miejsce urodzenia: Ostrów Wlkp. Oddziałowe Archiwum IPN we Wrocławiu: sygn. IPN Wr 0014/539, WUSW we Wrocławiu 1983–1990, Stanisław Kluz, 1947–1972; sygn. IPN Wr 024/7362, t. 10, Henryk Kempa, imię ojca: Antoni, data urodzenia: 05-07- 1925 r.; sygn. IPN Wr 039/1356, t. 4, Henryk Kempa, imię ojca: Antoni, data urodzenia: 05-07- 1925 r.; sygn. IPN Wr 049/230, Faktologia: organizacja Organizacja Walki Zbrojnej Wojska Polskiego działająca na terenie woj. wrocławskiego, lublińskiego i poznańskiego w okresie czerwiec od 1951 do 24-05- 1952. Spis duchowieństwa diecezjalnego w Polsce, Poznań–Warszawa 1975, s. 726. Adam Boniecki, „Kluz-klan”, „Tygodnik Powszechny”, 23 X 2011, nr 43. Kluz Stanisław, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień i in., Kraków 2004 2 , s. 284. Kornel Morawiecki, A. Adamski, Kornel. Z Przewodniczącym Solidarności Walczącej Kornelem Morawieckim rozmawia Artur Adamski, Wrocław 2007, s. 32 (mylnie zidentyfikowany z ks. Stanisławem Kluzem z diecezji przemyskiej). Stefan Wójcik, Katechizacja w warunkach systemu totalitarnego, Wrocław 1995, s. 159. „Weg-Poet” Pater Stanislaus Kluz, „Thema Kirche. Magazin für Mitarbeitende der Erzdiözese Wien”, Jänner 2009, s. 3. Jan Żaryn, Córka marnotrawna, czyli Luna w Laskach, „Biuletyn IPN” 2005, nr 11 (58), s. 45, 46. Wien: Uniseelsorger und Priesterdichter Stanislaus Kluz gestorben, 4 X 2011, http://www.kath.net/news/33371. Uniseelsorger und Priesterdichter Stanislaus Kluz gestorben, 5 X 2011, „Wiener Diözesan Blatt”, 149. Jahrgang, Nr. 11, November 2011, s. 47, Austria: w Wiedniu pochowano duszpasterza akademickiego i kapłana-poetę ks. Stanisława Kluza, 16 X 2011 (depesza KAI z Wiednia), http://isakowicz.pl/archiwum/index.php?page=news&kid=8&nid=5025. Opr. Jacek Żurek